Ciężkie doświadczenia, które stały się udziałem całego kompleksu Akademii Leopoldyńskiej, prześledzić można najlepiej na przykładzie Oratorium Maryjnego Kongregacji Łacińskiej. Zwiastunem późniejszych dramatów było zawalenie się 9 sierpnia 1731 roku – w trakcie budowy – czterech jego zachodnich filarów. W wyniku katastrofy trójnawową halę przekształcono w zwężoną salę z wydzielonym od strony południowej korytarzem. Oratorium poświęcono uroczyście 22 listopada 1733 roku. Od tej pory należało ono, wraz z Aulą Leopoldyńską i nie istniejącym dziś Auditorium Comicum (salą teatralną), do najbardziej reprezentacyjnych wnętrz Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kompozycja wnętrza – łącząca w niepodzielną całość elementy architektury i dekoracji – świadczy o związkach z twórczością Christophorusa Tauscha. Całością prac kierował Johann Blasius Peintner, a po jego śmierci – Joseph Frisch. W ramach zespołu działali artyści realizujący wcześniej Aulę Leopoldyńską i Schody Cesarskie, m. in. rzeźbiarze: Johann Albrecht Siegwitz i Franz Joseph Mangoldt, sztukatorzy i marmoryzatorzy: Johann Anton Schatzel i Ignazio Provisore oraz malarz Johann Christoph Handke z Ołomuńca.
Ośmioprzęsłową salę sklepiono kolebką z lunetami. Dwa wschodnie przęsła, wydzielone łukiem tęczowym i przyściennymi kolumnami, stanowiły prezbiterium. Na belkowaniu umieszczone zostały putta, a na hermowych pilastrach – serafiny, tworzące chóry anielskie łączące się ze sceną malarską na plafonie, przedstawiającą Boga Ojca w przestworzach. Cykl malarstwa monumentalnego na sklepieniu głównym, pod emporą muzyczną i w lunetach, jak również pozłacane kartusze w kluczach łuków, łączyły się ikonograficznie z maryjnym wezwaniem sali.
Oprócz wiodącej dekoracji malarskiej, bogatej dekoracji sztukatorskiej, marmoryzacji i złoceń, ważne znaczenie uzyskały elementy architektoniczne: zdwojone pilastry o niskich kapitelach, dźwigające masywne belkowanie, oraz wolutowe wsporniki ujmujące spływy sklepienia. Mają one istotny wpływ na wrażenie dynamiki i wertykalizmu, charakteryzujące całość sali. Uzupełnieniem jej wystroju był srebrny ołtarz, wzbudzający powszechny zachwyt.
Szczęśliwe dni tego pięknego wnętrza trwały jednak krótko. Zaraz po wkroczeniu wojsk pruskich do Wrocławia w 1741 roku w murach Uniwersytetu urządzono szpital wojskowy. Choć Oratorium Marianum użytkowane było później także jako magazyn i stajnia, to jednak, podobnie jak wiele innych pomieszczeń uczelni, przetrwało okres wojen śląskich (1741-1763) bez większych strat. Oczywiście całe wyposażenie ruchome zaginęło, ale malarski i rzeźbiarski wystrój ocalał.
Przeprowadzona w 1810 roku sekularyzacja majątków kościelnych oraz połączenie Leopoldiny z frankfurcką Viadriną dały początek nowej, świeckiej funkcji Oratorium. Stało się ono teraz Salą Muzyczną Uniwersytetu Wrocławskiego. Na miejscu ołtarza ustawiono organy, a dawne prezbiterium stało się podium dla muzyków i śpiewaków. Pozostała część wnętrza stanowiła audytorium.
Doskonała słyszalność i wspaniałe walory akustyczne Sali Muzycznej spowodowały, że była ona jedną z najbardziej znanych sal koncertowych dziewiętnastowiecznego Wrocławia. W murach dawnego Oratorium Marianum rozbrzmiewała muzyka i śpiew, często uświetnione udziałem sławnych kompozytorów i wirtuozów. W pierwszym okresie występowali tu m.in.: kompozytor i pianista-wirtuoz Johann Nepomuk Hummel (1816), śpiewaczka Antonina Miklaszewska-Campi (1819), kompozytor i skrzypek-wirtuoz Karol Lipiński (osiem razy), wybitni pianiści Clara Wieck (1836) i Anton Rubinstein (1843). Ferenc Liszt dał tu recital monograficzny, wielokrotnie koncertował także Henryk Wieniawski. W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku organizatorem koncertów w Sali Muzycznej Uniwersytetu było Wrocławskie Stowarzyszenie Orkiestrowe. Na jego zaproszenie koncertowali tu m.in.: Hector Berlioz, Eduard Grieg, Wanda Landowska, Ferenc Liszt, Niccolo Paganini, Artur Rubinstein, Clara Schumann i Carl Maria von Weber.
W 1881 roku we Wrocławiu miało miejsce prawykonanie Uwertury Akademickiej Johannesa Brahmsa, skomponowanej dwa lata wcześniej z okazji otrzymania przez niego tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. Pamięci tych wydarzeń poświęcona jest tablica pamiątkowa przed wejściem do Oratorium, wykonana przez znanego artystę wrocławskiego Alojzego Gryta i odsłonięta w 2004 roku.
Ten drugi dobry okres skończył się wczesną wiosną 1945 roku, kiedy podczas bombardowań artyleryjskich i lotniczych zrujnowana została całkowicie środkowa część budynku. Potężny pocisk zburzył wszystkie kondygnacje, całkowicie niszcząc sklepienie Sali. Zachowało się jedynie około 15 % dekoracji ścian. Powojenna odbudowa gmachu głównego Uniwersytetu, w trakcie której podzielono przestrzeń Sali na szereg mniejszych pomieszczeń, przekreśliła na wiele lat jej dawną funkcję. Próbę rewitalizacji dawnej Sali Muzycznej podjęto dopiero w 1974 roku, powracając w kolejnych projektach odbudowy tej części gmachu do pomysłu odtworzenia dużego audytorium. Kilkakrotnie podejmowane i zarzucane próby podjęcia programu rewaloryzacyjnego znalazły swój finał w końcu lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu i wysiłkowi wielu osób w 1997 roku Oratorium Marianum, niczym Feniks z popiołów, odrodziło się. Przy nieznacznych modyfikacjach, całkowicie odtworzono wnętrze w warstwie architektonicznej, rzeźbiarskiej i sztukatorskiej. Nieodtworzone pozostało jedynie malarstwo sklepienne. W kolejnych latach uzupełniono wyposażenie: zakupiono koncertowy fortepian, a w 1999 roku na potrzeby sali wyremontowano zabytkowe organy Adama Horatiusa Caspariniego z 1718 roku, pochodzące z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu.
Przez kilkanaście lat swojego nowego życia Oratorium Marianum, pełniące funkcję akademickiej sali audytoryjnej oraz muzycznej sali koncertowej, stało się jednym z najbardziej znanych wnętrz Wrocławia. Po kilku latach ukształtował się specyficzny dla tego miejsca repertuar muzyczny, oparty na utworach doby baroku i szeroko pojętej kameralistyce. Łączy się to oczywiście ze światowymi kierunkami poszukiwań w wykonawstwie muzycznym. Dzięki dobremu zabytkowemu instrumentowi, Oratorium stało się także miejscem spotkań wirtuozów organów.
W latach 2013-2014 dzięki Niemiecko-Polskiemu Towarzystwu Uniwersytetu Wrocławskiego drezdeński malarz Chistoph Wenzel odtworzył freski przywracając sali dawny blask.
Zapraszamy do obejrzenia panoramy autorstwa Jana Zięby.
Widok ogólny przed renowacją fresków